سیستم پاداش در تربیت فرزند؛ چطور یک سیستم تاثیرگذار داشته باشیم؟ - آریا بلاگ

فرقی نمی نماید که مشکل شما با فرزندتان چه باشد؛ ترک نکردن پارک بعد از اتمام بازی، جویدن ناخن، پرتاب کردن وسایل و… با سیستم پاداش می توانید فرزند مسئول تری تربیت کنید. در ادامه می توانید در خصوص اینکه سیستم پاداش برای تربیت فرزند چیست و در هر سنی چه ویژگی هایی دارد، بیشتر بخوانید.

سیستم پاداش چیست؟

سیستم پاداش، رویکردی برای ایجاد نظم و انضباط و اصلاح رفتار است که والدین گاهی اوقات از آن برای وادار کردن بچه ها خود برای جایگزینی رفتارهای منفی با رفتارهای مثبت استفاده می نمایند. در این روش، به جای اینکه کودک را به خاطر رفتار بد تنبیه نمایند، برای رفتار مثبت به او پاداش می دهند.

بچه ها یاد می گیرند که رفتار خود را تغییر دهند و انتخاب های بهتری داشته باشند. در نهایت، زمانی که کودک برای انتخاب خوب، بازخورد مثبت، تشویق و پاداش دریافت می نماید، طبیعتاً به جای رفتارهای منفی، دوباره به سمت آن رفتارها گرایش پیدا می نماید.

سیستم پاداش باعث افزایش عزت نفس بچه ها می گردد. تقویت نماینده های مثبت مانند تحسین می توانند باعث افزایش اعتماد به نفس شوند زیرا به بچه ها یاری می نمایند تا مرزها و انتظارات سالم والدین خود را رعایت نمایند.

مزایای سیستم پاداش برای تربیت فرزند

پیاده سازی سیستم پاداش چندین مزیت دارد که در روند تربیت فرزند به آن احتیاج دارید:

• تشویق رفتارهای مثبت و سالم
• افزایش عزت نفس کودک
• بهبود رابطه والدین و بچه ها
• تشویق مسئولیت پذیری و استقلال
• توسعه مهارت های تازه
• کاهش استرس والدین
• تمرکز والدین و کودک روی نکات مثبت به جای منفی نگری

ویژگی های یک سیستم پاداش موثر چیست؟

برای اینکه بیشترین نتیجه را از سیستم پاداش بگیرید، باید به نکات زیر دقت کنید:

در نظر گرفتن سن کودک

برای تنظیم یک سیستم پاداش، مهم است که سن کودک را در نظر داشته باشید. نباید از آن ها انتظاراتی داشته باشید که مناسب سن نیست و نباید سعی کنید یک باره بیش از حد تغییر نمایند.

پاداش می تواند برای یاری به بچه ها جهت دستیابی به یک رفتار یا هدف خاص مفید باشد. در واقع سیستمی برای افزایش انگیزه برای چیزی است که کودک ممکن است به آن علاقه نداشته باشد. در نظر گرفتن پاداش بیرونی به کودک یاری می نماید تا این کار برای او معنادار گردد.

در نظر گرفتن پاداش مناسب

مهم است که پاداش، چیزی باشد که فرزند شما می خواهد و دوست دارد، چیزی است که می توانید با آن سازگار باشید و حاوی یک هدف قابل دستیابی باشد. برترین راه برای اطمینان از این موضوع این است که فرزندتان را در ایجاد سیستم پاداش مشارکت دهید. از آن ها بپرسید که چه چیزی را پاداش خوبی می دانند و از آنجا آغاز کنید.

پاداش در نظر گرفته شده باید چیزی باشد که برای کودک معنادار باشد؛ بنابراین مشارکت کودک در ایجاد آن مهم است. اگر والدین، پاداش را بدون یاری کودک در نظر بگیرند، احتمالاً کارساز نخواهد بود. بازخورد در خصوص دریافت پاداش باید فوری و مشخص باشد. والدین هم باید با پاداش هایی موافقت نمایند که قادر به تهیه آن باشند.

حتی برای بچه های کوچک تر می توانید از سیستم پاداش با استیکر یاری بگیرید. یعنی پاداش های کوچکی که بچه ها می توانند جمع نمایند و با آن پاداش بزرگ تر را خریداری نمایند. مثلا بابت هر رفتار مثبت کودک، یک استیکر روی برگه بچسبانید و هر زمان که تعداد استیکرها به میزان مشخصی رسید برای کودک هر چیزی که دوست دارد خریداری کنید.

محدود کردن تعداد هدف ها و رفتارها

در مدت زمان کوتاه نمی توانید تعداد زیادی از رفتارها و عادت های کودک را تغییر دهید. هر بار روی یکی دو رفتار و عادت کودک تمرکز کنید و بعد از اصلاح، سراغ بقیه عادت ها بروید.

نکاتی درباره مشخص سیستم پاداش برای تربیت فرزند

وقتی یک سیستم پاداش با ویژگی هایی که بالاتر عنوان کردیم برای فرزند خود مشخص می کنید، حتما به این نکات توجه کنید:

• یک رفتار یا وظیفه را که دوست دارید فرزندتان یاد بگیرد، مشخص کنید.
• انتظارات واقع بینانه مشخص کنید.
• وقتی بچه ها مهارت های تازهی یاد می گیرند شکیبا باشید.
• فرزندتان را در انتخاب پاداش مشارکت دهید.
• جهت و هدایت روشن ارائه دهید.
• تعریف و تمجید را در مسیر از قلم نیاندازید.
• برای ثبات کوشش کنید و به وعده های خود عمل کنید.

نحوه پیاده سازی سیستم پاداش

اصول اولیه اجرای سیستم پاداش، شامل مشخص رفتاری است که می خواهید فرزندتان روی آن کار کند و پاداشی را که برای آن هیجان زده است، ارائه کنید. در ادامه نکات بیشتری در خصوص چگونگی راه اندازی سیستم پاداش موثر برای فرزندتان بر اساس سن او بخوانید.

بچه ها پیش از سن مدرسه

بچه های کوچک تر از راه چاره پاداش با استیکر که بالاتر شرح دادیم استقبال می نمایند و معمولا این روش روی آن ها جواب می دهد. تشویق های خاص، توجه مثبت از طرف والدین از دیگر پاداش های مناسب برای بچه های کوچک است.

فقط دقت کنید که رفتارها و عادت هایی که برای پاداش دادن برای بچه ها کوچک خود در نظر می گیرید، باید برای آن ها قابل دستیابی باشد. یعنی متناسب با سن و توانایی کودک باشد. سیستم پاداش را با زبان ساده برای کودک خود شرح دهید تا آن را کاملا درک کند. مطمئن شوید که زمان بندی رسیدن به پاداش، برای کودک کوتاه باشد تا سرخورده نگردد و انگیزه خود را از دست ندهد.

برای سن کمتر از 3 سال لازم نیست که پاداش های خاص در نظر بگیرید یا پول خرج کنید. در این سن، بازخوردهای مثبت مثل در آغوش کشیدن و بوسیدن و دست زدن، کافی است. با تشویق کردن مثلا لبخند زدن و دست زدن برای کودک، او متوجه می گردد که کار درست را انجام داده است.

حتما به کودک شرح دهید یا با رفتار خود نشان دهید که تشویق شدنش دقیقا به خاطر کدام کار است. مثلا به خاطر زود به رخت خواب رفتن، جمع کردن وسایل و… اگر از روش استیکر استفاده می کنید، بلافاصله و خیلی زود استیکر کودک را در جای مناسب بچسبانید. سرعت دریافت پاداش کودک، باید بیشتر باشد.

بچه ها در سن مدرسه

وقتی بچه ها شما بزرگ تر می شوند، طبیعی است که وظایف و اهداف، پاداش و بازه زمانی دریافت پاداش آن ها هم بیشتر گردد. در ضمن در این سن بچه ها با چیزهای متفاوتی انگیزه می گیرند که با دوران قبل از مدرسه تفاوت دارد. در این سن بچه ها معمولا پاداش های ملموس تر را دوست دارند؛ خرید وسایلی که دوست دارند، سرگرمی خاص، بیرون رفتن برای شام و…

در این سن بچه ها باید یادآورهای تصویری و مشوق های قابل تماشا داشته باشند تا انگیزه خود را حفظ نمایند. مثلا فرض کنید که این پاداش را برای آن ها در نظر گرفته اید؛ بیرون شام خوردن بعد از 5 روز یاری به تمیز کردن خانه. برای اینکه فرزندتان انگیزه خود را حفظ کند، روی یک برگه چک لیستی تهیه کنید و 5 جای خالی بگذارید. هر روزی که کار یاری به تمیز کردن خانه انجام می گردد، یکی از خانه ها را تیک بزنید. با این روش، روند رسیدن به هدف، برای بچه ها واضح تر می گردد و آن ها برای رسیدن هدف خود هیجان زده خواهند بود.

در این سن هم اهداف باید متناسب با توانایی کودک باشند و قابل دستیابی باشند. هرگز هدفی مشخص نکنید که برای کودک سخت یا حتی غیرقابل دستیابی باشد.

اگر از آن ها بخواهید کارهای زیادی انجام دهند یا وظایف سخت را به بچه ها بسپارید، دچار ناامیدی می شوند و این سیستم پاداش به جای عملکرد مثبت، نقش منفی خواهد داشت. سعی کنید اهداف کلی در نظر نگیرید. مثلا اگر قصد دارید فرزندی مرتب تر داشته باشید، این هدف را به هدف های کوچک تر تقسیم کنید. مثلا تمیز کردن اتاق، مرتب کردن کیف و…

در این سن بچه ها می توانند سیستم پاداش پیچیده تر داشته باشند؛ یعنی برای اهداف مهم تر، برای مدت زمان کمی طولانی تر و همین طور برای تغییر دو رفتار با هم. فقط حواستان باشد که فرزند شما در طول مسیر حتما به اهداف کوچک تر و در نتیجه پاداش های کوچک تر برسد تا این سیستم در نظر او، کاملا قابل دستیابی و ممکن به نظر برسد.

در این سن می توانید پاداش های فیزیکی بیشتری در نظر بگیرید؛ مثلا خرید بازی مورد علاقه، امکان استفاده بیشتر از گوشی و تبلت، خرید دوچرخه و…

سیستم پاداش برای بچه ها 8 تا 12 سال

هنگامی که فرزند شما به سن نوجوانی می رسد، باید از سیستم های پاداش پیچیده تر با پاداش های بزرگ تر یا آزادی های بیشتر بهره مند گردد. فقط توجه داشته باشید که این پاداش ها احتیاجی به هزینه ندارند. بچه های این سن از چیزهایی مثل اجازه کار کردن بیشتر با تبلت و گوشی، زمان خواب دیرتر در آخر هفته ها، بازی تازه یا آزادی های بیشتر قدردانی می نمایند. در این بازه سنی هم می توانید از سیستم پاداش با استیکر و خرید پاداش های بزرگ تر بهره ببرید.

در این سن بهتر است که پاداش ها را ترکیبی از پاداش های کوچک و بزرگ قرار دهید و هر پاداش متناسب با کاری باشد که فرزندتان انجام می دهد. مثلا یک ساعت بیشتر تلویزیون تماشا برای یاری به تمیز کردن خانه یا یک شب خانه دوست ماندن برای بالاتر بردن نمرات در یک درس خاص.

یکی از سخت ترین کارها موقع آغاز اجرای سیستم پاداش برای تربیت فرزند، ثابت ماندن است. همانطور که بچه ها شما با ایجاد عادت ها در حال ایجاد مهارت هستند، شما نیز باید عادت کنید که با سیستم پاداش سازگار باشید. ساختن عادت های تازه زمان می برد و بعید است که یک شبه یا در یک هفته اتفاق بیفتد. پس حواستان به پیروزی ها و تغییرات کوچک فرزندتان باشد.

اگر به طور مداوم از یک سیستم پاداش استفاده نموده اید و در طول زمان تغییر مثبتی مشاهده ننموده اید، دوباره آن را ارزیابی کنید.

موارد زیر را آنالیز کنید:

• آیا پاداش چیزی است که فرزندم دوست دارد؟
• آیا زمان انتظار برای رسیدن به آن مناسب است؟
• تکلیفی که باید به انجام برسد، مشخص است؟
• آیا رفتار مثبت، به خوبی شرح داده شده است؟

اگر نه، تغییرات را انجام دهید و دوباره امتحان کنید.

جمع بندی

بیشتر بچه ها از دریافت پاداش و تحسین برای کوشش هایشان لذت می برند و این اصلا به سن و سال آن ها بستگی ندارد. بنابراین، اگر بعضی رفتارهای منفی وجود دارد که امیدوارید به فرزندتان یاری کند تا آن ها را اصلاح کند، از یک سیستم پاداش برای تربیت فرزند بهره ببرید. کلید موفقیت در این روش این است که مطمئن شوید هنگام تنظیم این سیستم، فرزندتان را درگیر می کنید و از خود او می پرسید.

به هر حال، باید مطمئن باشید که پاداش هایی که انتخاب می کنید چیزی است که به میزان کافی به آن ها انگیزه می دهد تا کار تغییر رفتارشان را انجام دهد. بعلاوه باید مطمئن شوید که با یک یا دو هدف کوچک آغاز نموده اید و اهداف، قابل دستیابی هستند. فرزند شما باید احساس چالش کند اما نه تا حدی که دلسرد گردد. با یک رویکرد متفکرانه و ثابت به سیستم پاداش، هر دوی شما احتمالاً از نتایج آن راضی خواهید بود.

منبع: Verywellfamily